թալին.
հաղթահարելով երաշտը

Ըստ համայնքապետարանի տվյալների, Թալին համայնքի ընդհանուր տարեկան բյուջեն 155 մլն. դրամ է, որի մեջ սեփական եկամուտների բաժինը 30% - ի սահմաններում է: Համայնքում կա երեք արդյունաբերական ձեռնարկություն , որոնցից երկուսը (ադամանդե քարերի մշակում և կաթնամթերքի արտադրություն) ` այլևս չեն գորում:

2005-ից հիմնադրված «Բարվա» ինովացիոն կենտրոնը Թալինում արտադրում է «Զենիթ» հակակարկտային կայաններ իսկ մյուսը զբաղվում է հակակարկտային կայանների արտադրությամբ:

Համայնքի տարածքում մատուցվող հիմնական ծառայություններն են- ջրամատակարարումը, ջրահեռացումը, էներգամատակարարումը, գազամատակարարումը, կապի և փոստային ծառայությունները, որոնք իրականացվում են հանրապետությունում նշված ծառայություններն իրականացնող ընկերությունների Թալինի մասնաճյուղերի կամ տեղամասերի կողմից:

Համայնքում արտադրվող հիմնական գյուղատնտեսական արտադրանքը հացահատիկն է (ցորեն և գարի), կաթը և միսը: Արտադրանքի ծավալները մեծ չեն , հիմնականում ունեն սեփական սպառման նշանակություն, քանի որ ոռոգման ջրի բացակայության պատճառով հացահատիկի բերքատվությունը որը շատ ցածր է և ոչ երաշխավորված, անասնակերը գնովի, որի արդյունքում ստացվում է բարձր ինքնարժեքով գյուղատնտեսական արտադրանք, որի ծավալները տնտեսապես շահավետ չէ ավելացնել:

Թալին համայնքի ղեկավարի խոսքերով, բերքի ծավալները կարող են լինել մոտ 3 անգամ ավել, եթե չլիներ ոռոգման խնդիրը:

Թալին համայնքի հողատեսքերի դիրքադրությունը բարենպաստ է հացահատիկային կուլտուրաների արտադրության և անասնապահության համար: Սակայն այս երկու ոլորտները ներկայումս ունեն ցածր զարգացվածության տեմպ, որը պայմանավորված է ոլորտների ցածր կապիտալացման աստիճանով , վերամշակման տեխնոլոգիաների ու ոռոգման ջրի բացակայությամբ:

Ոռոգելի տարածքի 90%-ը չի ոռոգվում , ոռոգման ցանց չլինելու պատճառով, մնացած 10%-ը ոռոգվում է ինքնահոս ջրերով:

Հնաբնակները պատմում են, որ 1960-կաններին թալինցիները գումար են հավաքել ու սեփական ուժերով հասցրեցին սառերի ջուրը քաղաք: Այսօր ոռոգման խնդրի լուծումը կապում են Արեգի պոմպակայանի վերականգման հետ:

Ծրագիրը ներառված է առաջիկա հնգամյա պլանի մեջ կա պոմպակայանի կառուցումը

«Պոմպակայանի կառուցման արժեքը` մոտ 50 մլն. դրամ է: Գտնվել է հովանավոր, բարեգործական կազմակերպությունը, որը կտրամադրի գումարի 50%», - ասում է Թալին համայնքի ղեկավար Սարգիս Արամյանը:

Թալինի առավելությունն է` արևային օրերի քանակը, որը ըստ արևային քարտեզի, Հայաստանի ամենաշատ արևային օրեր ունեցող համայնքներից է:

Այս առավելությունը արդեն սկսել է օգտագործել համայնքապետարանը: Մեկ տարի առաջ այստեղ մեկնարկել է «Մատչելի և մաքուր էներգիայի հասանալեության ընդլայում Թալին համայնքում»: Ծրագրի նպատակն է` համայնքում էներգաանկախության անկախության բարձրացումն է:

Ծրագրի ղեկավար Նունե Սարգսյանը ասում է, որ ուսումնասիրվել է արևային պանելների տեղադրման Գյումրիի փորձը: Ծրագիրը իրականացվում է ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի (UNDP) համաֆինանսավորմամբ, որը տրամադրել է $ 49 198, իսկ մնացած գումարը` $ 60 535, ներդրել է համայնքապետարանը:

Համայնքապետարանի շենքի տանիքի վրա տեղադրված արևային պանելներից ստացած էլեկտրաէներգիան թույլ կտա ավելի արդյունավետ ջերուցել ու լուսավորել ադմինիստրատիվ շենքերը, իսկ ավել էլեկտրաէներգիան կվաճառվի էլցանցին:

«Համայնքապետարանը վարկ ա վերցրել ծրագրին մասնակցելու համար: Հինգ տարի անց, երբ վարկը մարվի, էլեկտրաէներգիայի խնայողության հաշվին առաջացած գումարը կուղղենք սոցիալական ծրագրերի», - ասում է Նունե Սարգսյանը:

Տարբերակներից մեկը, վճարել անապահով ըտանիքների երեխաների ուսման վարձը երաժշտական դպրոցում կամ այլ խմբակներում: Ծրագրի շրջանակում նաև փողոցներում տեղադրվել են LED լամպեր:

Քաղաքը հարուստ չէ մշակութային օջախներով, ունի մեկ մշակույթի կենտրոն, որտեղ գործում են ժամամակակից և ժողովրդական երգի–պարի խմբեր, որոնցում ընդգրկված են շուրջ 100 երեխա, աշխատում է 12 մարդ:Մշակութային կառույցը գտնվում է շատ վատ վիճակում, կարիք ունի վերանորոգման, գազաֆիկացման, լոկալ ջեռուցման, ինչպես նաև կահավորման: Համայնքի մշակույթային միջոցառումները հիմնականում կազմակերպվում են մշակույթի կենտրոնի դահլիճում, երբեմն էլ քաղաքի հրապարակում:

Համայնքում կա 2 զբոսայգի, մեկը քաղաքային , մյուսը մանկական: Մանկական զբոսայգին հիմնանորոգվել է, իսկ քաղաքային զբոսայգին ունի բարեկարգման և խաղահրապարակների կառուցման կարիք:

Թալինը ունենալով պատմամշակութային հարուստ ժառանգություն առկայությունում մշակութային հարուստ ավանդույթները

Վորլդ վիժն (World Vision) կազմակերպված Սքայ ակումբների շրջանակում երիտասարդ թալինցիները սկսել են «Նռանե» ֆոտոստուիա սոցիալական բիզնեսը: Տարազով նկարները ոչ միայն թույլ են տալիս ոչ միայն պրոֆեսիոնալ լուսանկարներ ունենալ, այլ նաև ճանաչել սեփական մշակույթը: Ֆոտո ստուդիան առաջարկում է լուսանկարներ տարազներով:

«Սկզբում կար վախը որ Թալինում այս նախաձեռնությունը չի գործի: Ասում էին, որ թանկ ա Թալինի համար: Սակայն որոշ ժամանակ սովորեցին, հասկացան գաղափարը, որ մենք ուզում ենք պահպանել մեր նախկինների` Մուշի ու Սասունի մշակույթը», - ասում է ֆոտոստուդիայի համահիմնադիր Արամ Հակոբյանը։

Լուսանկարների արժեքը 500-ից (1 լուսանկար) - 10 000 (20 նկար) դրամ է: «Մենք յուրաքանչյուր գրառման տակ հիշեցում ենք, որ հասույթը ուղղվելու է անապահով երեխաների հանգիստը կազմակերպելու համար: Անցած ամառ Հանքավանի «Զեփյուռ» ճամբարում 2 երեխա ենք ֆինանսավորել: Այս տարի հուսով ենք ավելի շատ երեխա կկարողանանք ներգրավել ծրագրում», - ասում է «Նռանեի» համահիմնադիր ու Վորլդ Վիժն կազմակերպության աշխատակից Միջերիտա Խաչատրյանը:

Թալինը շնորհիվ իր աշխարհագրական դրրքի և պատմական հարուստ ժառանգության, հնարավորություն ունի վերածվելու տուրիստական համայնքի: Համայնքի զբոսաշրջային հետաքրքրություններ կայացնող պատմա-մշակութային հուշարձաններից են 7-րդ դարի «Կաթողիկե» և «Սուրբ Աստվածածին» եկեղեցիները:

Սակայն տուրիզմը այստեղ զարգացած չի: Թալինցիների ակտիվ բնակիչները փորձում են բարեկարգել քաղաքի տարբեր անկյունները և դարձնել քաղաքը ավելի ճանաչելի:

Ծնունդով Ռոբերտ Կարապետյանը, չնայաց դրան, որ բնակվում է Երևանում, ակտիվ ներգրավված է քաղաքը զարգացնող նախաձեռություններում: 2017 թվականին նա բացել է «Թալին աշխարհ» ֆեյսբուկյան էջ՝ որտեղ քննարկումներ են ծավալվում համայնքի խնդիրների և նորությունների վերաբերյալ:

«Շատ խնդիրներ կան մեր քաղաքում , մեզ առանձին տելեկատվական հարթակ էր պետք, միասին լուծումներ գտնելու համար», -ասում է Ռոբերտը: Խմբի նախաձեռնություններից մեկը «Իմ սիրելի Թալին» ցուցանակի տեղադրումն է:

Մյուս գաղափարն էր Կաթողիկե եկեղեցու ճանապարհի մուտքի բարեկարգումն էր: Նախաձեռնության անդամների կարծիքով, եկեղեցին կարող է բերել տուրիզմի զարգացմանը:

«Քաղաքի բնակիչներով հավաքել ենք մոտ 830 000 դրամ, մեզ մնացել է հայթհայթել ենք ևս 300 000 դրամ աշխատանքենրը ավարտելու համար: Այստեղ լինելու են նոր դարպասներ, արձան է տեղադրվելու», - ասում է Ռոբերտ Կարապետյանը:

«Յուրաքանչյուր քաղաքի բնակիչը պետք է մասնակցի քաղաքի բարեկարգելու գործում, անպայման չե միայն ֆինանսապես, կարելի է նաև ֆիզիկապես, կամ ներդնելով սեփական փորձազռությունը», - ասում է նախաձեռնող թիմի անդամ Ռուբեն Բեգլարյանը: