Գյումրի՝ կինոյի քաղաք

1982 թվականին ծագումով գյումրեցի ռեժիսոր, սցենարիստ Ալբերտ Մկրտչյանը մասամբ «Հայֆիլմ» կինոստուդիայում, մասամբ՝ Գյումրիում նկարահանեց «Հին օրերի երգը» ֆիլմը, երկու տարի անց` «Մեր մանկության տանգոն»: Գյումրիում են նկարահանվել նաև «Տխուր փողոցի լուսաբացը», «Ուրախ ավտոբուս», ավելի վաղ՝ «Եռանկյունի», «Հեղնար աղբյուր», «Կտոր մը երկինք» ֆիլմերը: Դրանց շնորհիվ Գյումրիի՝ նկարահանման հրապարակ հանդիսացած կոլորիտային շենքերն ու բակերն այսօր էլ այցելուներ են հրապուրում:

Ֆիլմերում նկարահանված շենքերն ու շինությունները գտնվում են Գյումրու պատմական կենտրոնում և հանդիսանում են պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձան:

Չնայած այս հանգամանքին, «Հին օրերի երգը» (1982թ.), «Մեր մանկության տանգո» (1985թ.), «Ուրախ ավտոբուս» (2000թ.) և «Տխուր փողոցի լուսաբացը» (2008թ.) ֆիլմերում նկարահանված երեք շենք քայքայման և փլուզման եզրին է:

Գյումրեցիները հայկական 3 ճանաչված ֆիլմերի նկարահանման հրապարակ հանդիսացած վայրն անվանել են «Հոլիվուդի բակ»: Տարբեր ժամանակներում 3 ֆիլմ է նկարահանվել այստեղ ՝ «Մեր մանկության տանգո»-ն, «Ուրախ ավտոբուս»-ը, «Տխուր փողոցի լուսաբացը»»: Կինոժապավենից հայտնի բակը գտնվում է Գյումրու նախկին Գորկի 22, այժմ` Շիրազի 22 հասցեում:

«Հոլիվուդյան» շենքը կառուցվել է 19-րդ դարավերջին և պատկանել է ռուսական կայազորի բարձրաստիճան սպա գնդապետ Վեքիլյանին: Գնդապետը սենյակների մի մասը վարձակալությամբ է տվել՝ հիմնականում 1840-50 թվականներին Գյումրիում հյուրընկալվող ռուս գործիչներին:

Խորհրդային տարիներին տարբեր հանրային նշանակության միջոցառումների համար գործածվող շենքում 1984-85թթ. նկարահանվեցին «Մեր մանկության տանգոն» ֆիլմի ամենահիշված տեսարանները:

Շենքը կառուցվել է 1860-ականներին և պատկանել առեւտրականներ Աբովյաններին ու Խոյեցյաններին: Ավելի ուշ կառույցը համալրվել է տարբեր շինություններով, որոնցից մեկը ռուսական բանակի կապի հանգույցն էր և Ալեքպոլի (Գյումրիի հին անվանումներից է-խմբ.) նախկին քաղաքային փոստատունը:

«23 տարեկան եմ եղել: էդ վախտ հիշեմ գը, ստեղ կայնանք, գողտուց կծկլատեինք»- ֆիլմի նկարահանումներն է վերհիշում շենքի հարևանությամբ բնակվող 58-ամյա Սուսաննա Մաթևոսյանը:

Կումայրի արգելոց պատմամշակութային արժեքների արգելոց-թանգարանի տարածքում է գտնվում նաև «Հին օրերի երգը» ֆիլմից հայտնի շենքը:

«Եթե տան բակի տեսարան կա, էս հայաթն է: Շատ է քանդվել, ձևափոխվել, դուք չեք կրնա համեմատել, ես կհիշեմ», - ասում է շենքի բնակիչը, որը չցանկացավ ներկայանալ:

Այս կառույցների պահպանության հետ կապված հարցմանն ի պատասխան ՀՀ քաղաքաշինության կոմիտեից հաստատել են, որ նշված շենքերն ու շինությունները հանդիսանում են պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձան, որոնց պահպանությունը, անվտանգությունը և օգտագործումը պետք է իրականացվի «ՀՀ պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ու պատմական միջավայրի պահպանության և օգտագործման մասին» օրենքով:

Արսեն Վարդանյանի կարծիքով, պետք է միջոցներ փնտրել կամ ֆոնդեր հայթայթել, որպեսզի երկու սեփականատեր ունեցող, Գյումրիի մշակութային պատմության մաս հանդիսացող շենքերը նորոգվեն, պահպանվեն և շարունակեն գոյատևել՝ իբրև պահպանված արժեք:

Արսեն Վարդանյանի կարծիքով, կարևոր է, որ մարդիկ տեսնեն՝ Գյումրիում հնարավորությունների ստեղծման միջավայր կա, իսկ պատմական ու մշակութային յուրաքանչյուր դետալի, քաղաքի ներկայանալի դիմագծի պահպանումը ոչ միայն պատմության կարևորումն է, այլև՝ ապագայի գրավականը: Այդ մտահղացմամբ կազմակերպվում են կինոշրջայցեր, որոնք հրապուրում են Գյումրիում երբեք չեղած, ֆիլմերից քաղաքը ճանաչող մարդկանց գալ և անձամբ շրջել Գյումրիի կենդանի կինոհրապարակներում:

«Էսօր մենք կնկատենք, որ հիմնականում երիտասարդական թևը, ուսանողական խմբերը, Գյումրի եկող զբոսաշրջային հոսքը երիտասարդացել է և հիմնականում ֆիլմերին ծանոթ են, սա ինձի կթվա լոկալ, լեննականցոց էրած աշխատանքներն են՝ անընդհատ ներկայացնելու միջոցով», -ասում է «Գյումրին մեր տունն է» երիտասարդական նախաձեռնության համահիմնադիր, Շիրակի մարզի տուրիզմի զարգացման և հետազոտական կենտրոնի համակարգող Արսեն Վարդանյանը: