Ինչ անել և ուր գնալ
Սիսիանում
Վայրեր, որոնք կստիպեն սիրահարվել Սիսիանի բնությանն ու պատմությանը
- Ռիտա Ռաթևոսյանտեքստ / լուսանկար
Պատկերացրու՝ ամեն առավոտ արթնանում ես սարերի մեջ, ուտում ես թոնրում թխված լավաշ և Սիսիանի գյուղի ամենահամեղ ու տնական մեղրը, խմում ես սարերից հավաքած ուրցով, նանայով թեյ:
Սիսիան քաղաքը գտնվում է Սյունիքի մարզում՝ Որոտան գետի աջ և ձախ ափերին։ Քաղաքը վաղ միջնադարում կրել է Սյունի, իսկ 1935-1940թթ.` Սիսավան կամ Սիսական անունները: Բառարմատը սերվում է շումերական sisi, sisu-ից (ձի) բառից, որը հնում արևապաշտության խորհրդանիշ է եղել:
Քաղաքը ունի պատմամշակութային մեծ նշանակություն հայ ժողովրդի համար։
Սիսիան պետք է գնալ ամռանն ու ձմռանը, որովհետև ամռանը երեկոյան ժամերին կվայելես սառն ու թարմ օդը՝ զբոսնելով և զրուցելով տեղացիների հետ, իսկ ձմռանը կշնչես սյունիքյան սառը օդը և կտեսնես ձյուն, որն այնքան է գալիս, որ ծածկում է ամեն ինչ: Ու, երբ մայիս ամսին Սիսիանում ու հարակից գյուղերում, սարերի վրա տեսնես ձյուն ՝չզարմանա՛ս: Նաև պետք է հաշվի առնել, որ, թե՛ ամռանը, թե՛ ձմռանը քնելու ես հաստ վերմակի տակ: Այսինքն, այնտեղ միշտ ցուրտ է՝ անկախ եղանակից:
Սիսիան կարելի է հասնել Երևանի Կենտրոնական ավտոկայանից Սիսիանի միկրոավտոբուսով, մի տոմսն արժե 2300 դրամ։ Սիսիան է հասնում 3ժ 20 րոպեում։
Ահա մի քանի վայրեր, որոնք պետք է այցելել և տեսնել Սիսիանում։
Քաղաքը ունի պատմամշակութային մեծ նշանակություն հայ ժողովրդի համար։
Սիսիան պետք է գնալ ամռանն ու ձմռանը, որովհետև ամռանը երեկոյան ժամերին կվայելես սառն ու թարմ օդը՝ զբոսնելով և զրուցելով տեղացիների հետ, իսկ ձմռանը կշնչես սյունիքյան սառը օդը և կտեսնես ձյուն, որն այնքան է գալիս, որ ծածկում է ամեն ինչ: Ու, երբ մայիս ամսին Սիսիանում ու հարակից գյուղերում, սարերի վրա տեսնես ձյուն ՝չզարմանա՛ս: Նաև պետք է հաշվի առնել, որ, թե՛ ամռանը, թե՛ ձմռանը քնելու ես հաստ վերմակի տակ: Այսինքն, այնտեղ միշտ ցուրտ է՝ անկախ եղանակից:
Սիսիան կարելի է հասնել Երևանի Կենտրոնական ավտոկայանից Սիսիանի միկրոավտոբուսով, մի տոմսն արժե 2300 դրամ։ Սիսիան է հասնում 3ժ 20 րոպեում։
Ահա մի քանի վայրեր, որոնք պետք է այցելել և տեսնել Սիսիանում։
1
Նիկողայոս Ադոնցի անվան
պատմության թանգարան
պատմության թանգարան
ք․Սիսիան, Ադոնցի փողոց, 6ա
Թանգարանը հիմնադրվել է 1989 թվականին և պատմում է Սիսիանի հարուստ պատմության մասին։ Այստեղ ցուցադրված է տարածաշրջանի հնէաբանական, ազգագրական, ռազմական և մշակութային պատմությունը: Թանգարանի հավաքածուի յուրահատուկ նմուշ է Սյունիքի ավանդույթները խորհրդանշող խոյի գլխով զարդարված կերամիկական անոթը, որը պատկանում է մ.թ.ա. 3-րդ հազարամյակին և պատկերված է թանգարանի մուտքի տոմսի վրա:
Բացի մշտական ցուցադրությունից, այստեղ կազմակերպվում են նաև ժամանակավոր ցուցադրություններ։ Թանգարանը այցելուների սիրտն է գրավում իր Քարադարանով՝ քարե կոթողների հարուստ հավաքածուով։
Հայաստանի բնակիչների համար տոմսի արժեքը 500 դրամ է, իսկ օտարերկրացիների համար՝ 1000։ Մինչև 12 տարեկան երեխաների մուտքն անվճար է։ Էքսկուրսիաների համար նախօրոք պետք է պայմանավորվել։
Աշխ․ օրեր՝ երկ․- կիրակի
Աշխ․ ժամեր՝ երկ․- շաբաթ 10։00-17։30
Կիրակի՝ 10։00-17։00
Հեռ․՝ +374-283-23331, +374-94-00-63-75
Հայերեն լեզվով էքսկուրսիայի արժեքը՝ 2000դրամ
Անգլերեն/ռուսերեն լեզվով էքսկուրսիայի արժեքը՝ 3000դրամ
Բացի մշտական ցուցադրությունից, այստեղ կազմակերպվում են նաև ժամանակավոր ցուցադրություններ։ Թանգարանը այցելուների սիրտն է գրավում իր Քարադարանով՝ քարե կոթողների հարուստ հավաքածուով։
Հայաստանի բնակիչների համար տոմսի արժեքը 500 դրամ է, իսկ օտարերկրացիների համար՝ 1000։ Մինչև 12 տարեկան երեխաների մուտքն անվճար է։ Էքսկուրսիաների համար նախօրոք պետք է պայմանավորվել։
Աշխ․ օրեր՝ երկ․- կիրակի
Աշխ․ ժամեր՝ երկ․- շաբաթ 10։00-17։30
Կիրակի՝ 10։00-17։00
Հեռ․՝ +374-283-23331, +374-94-00-63-75
Հայերեն լեզվով էքսկուրսիայի արժեքը՝ 2000դրամ
Անգլերեն/ռուսերեն լեզվով էքսկուրսիայի արժեքը՝ 3000դրամ
2
Հայաստանի ազգային պատկերասրահի Սիսիանի մասնաճյուղ
Ք․ Սիսիան, Սիսական 39
Պատկերասրահը, որը Ազգային պատկերասրահի մասնաճյուղն է, հիմնադրվել է 1996 թվականին։ Պատկերասրահում ցուցադրվում են 19-րդ դարի վերջից սկսած մինչև մեր օրերի հայ նշանավոր նկարիչների` Եղիշե Թադևոսյանի, Փանոս Թերլեմեզյանի, Ռաֆայել Շիշմանյանի, Սեդրակ Առաքելյանի, Գաբրիել Գյուրջյանի և ուրիշների աշխատանքներ: Դիմանկարները, բնանկարները, նատյուրմորտները պատմում են հայ ժողովրդի անցյալի, ներկայի կենցաղի ու բարքերի մասին։
Պատկերասրահի մուտքի տոմսն արժե 1000 դրամ, իսկ աշակերտների, ուսանողների, թոշակառուների համար՝ 500։ Մինչև 12 տարեկան երեխաների մուտքն անվճար է։ Էքսկուրսիաների համար նախապես պետք է գրանցվել։
Հայերեն էքսկուրսիայի արժեքը 1500 դրամ է։
Աշխ․ օրեր՝ երեք․- կիրակի
Աշխ․ ժամեր՝ 11։00-17։40
Հեռ.` (+374 283) 0-28-14
Պատկերասրահի մուտքի տոմսն արժե 1000 դրամ, իսկ աշակերտների, ուսանողների, թոշակառուների համար՝ 500։ Մինչև 12 տարեկան երեխաների մուտքն անվճար է։ Էքսկուրսիաների համար նախապես պետք է գրանցվել։
Հայերեն էքսկուրսիայի արժեքը 1500 դրամ է։
Աշխ․ օրեր՝ երեք․- կիրակի
Աշխ․ ժամեր՝ 11։00-17։40
Հեռ.` (+374 283) 0-28-14
3
Սուրբ Հովհաննես եկեղեցի
Վերևից՝ սարի գլխում կանգնած, Սիսիանն է հսկում Սյունյաց Վարազդուխտ իշխանուհու կառուցած Ս․ Հովհաննես եկեղեցին։ Եվ եթե ուզում եք զգալ 7-րդ դարի ուժն ու տեսնել եկեղեցու հինավուրց պատկերաքանդակները, ապա առաջին հերթին այս եկեղեցին այցելեք։
4
Քառասուն Շատրվաններ
Սիսիանի «Քառասուն շատրվաններ» կոչվող հուշարձանը նախագծել և կառուցել է ճարտարապետ Սամվել Մանուկյանը 1980-ական թվականներին: Այս հուշարձանը կանգնեցվել է ի հիշատակ Երկրորդ աշխարհամարտի ժամանակ զոհված զինվորների: Այն համարվում է Սիսիանի խորհրդանիշերից մեկը և աչքի է ընկնում յուրօրինակ դիզայնով։ 40 շատրվանները խորհրդանշում են զոհվածների բարի հիշատակը:
5
Լենինի անվան հրապարակ
Խորհրդային ժամանակներում հրապարակը կոչվել է ի պատիվ ռուս քաղաքական գործիչ Վլադիմիր Լենինի։ Եվ թեպետ աժմ այն կոչվում է Անկախության հրապարակ, տեղացիները շարունակում են օգտագործել Լենինի հրապարակ անվանումը։ Այստեղ են անցկացվում քաղաքային բոլոր պաշտոնական միջոցառումները, իսկ տաք եղանակին այն դառնում է քաղաքի երիտասարդների հիմնական հավաքատեղին։
Սիսիանում կարելի է մոռանալ մեքենայի մասին, որովհետև այգիները և ժամանցի վայրերը իրար շատ մոտ են։ Հրապարակից անմիջապես կարելի է հասնել Կարեն Դեմիրճյանի անվան զբոսայգին, այնուհետև գնալ դեպի Սիսիանի կենտրոնական այգին, որտեղ մեծահասակները երեկոյան հավաքվում են, զրուցում, իսկ փոքրիկները խաղում են բակային խաղեր։
Սիսիանում կարելի է մոռանալ մեքենայի մասին, որովհետև այգիները և ժամանցի վայրերը իրար շատ մոտ են։ Հրապարակից անմիջապես կարելի է հասնել Կարեն Դեմիրճյանի անվան զբոսայգին, այնուհետև գնալ դեպի Սիսիանի կենտրոնական այգին, որտեղ մեծահասակները երեկոյան հավաքվում են, զրուցում, իսկ փոքրիկները խաղում են բակային խաղեր։
6
«Սիսիան կերամիքս» արհեստանոց
ք․ Սիսիան, Գրիգոր Լուսավորչի փողոց, 42
Լուսանկարի աղբյուրը՝ lil.am
Արհեստանոցում, որտեղ կավից կարող եք պատրաստել ձեր նախընտրած իրը, ուսումնասիրում են հայկական խեցեգործության պատմությունը։
Արհեստանոցին կից գործում է հացատուն, որտեղ արհեստավորներ Վահագն Համբարձումյանը և Զառա Գասպարյանը կսովորեցնեն Ձեզ պատրաստել Սիսիանի ավանդական քյալագյոշը, կփոխանցեն գդալը լավաշով փոխարինելու ավանդույթը։ Հացատանը ճաշելուց հետո, կարող եք մասնակցել նաև վարպետաց դասերին՝ ինչպես աշխատել կավով, նկարել խեցեգործ իրերի և մետաքսե շարֆերի վրա։
Աշխ․օրեր՝ երկ-շաբաթ
Աշխ․ ժամեր՝ 09:00-18:00
Հեռ․՝ +374-93-61-56-61
Արհեստանոցին կից գործում է հացատուն, որտեղ արհեստավորներ Վահագն Համբարձումյանը և Զառա Գասպարյանը կսովորեցնեն Ձեզ պատրաստել Սիսիանի ավանդական քյալագյոշը, կփոխանցեն գդալը լավաշով փոխարինելու ավանդույթը։ Հացատանը ճաշելուց հետո, կարող եք մասնակցել նաև վարպետաց դասերին՝ ինչպես աշխատել կավով, նկարել խեցեգործ իրերի և մետաքսե շարֆերի վրա։
Աշխ․օրեր՝ երկ-շաբաթ
Աշխ․ ժամեր՝ 09:00-18:00
Հեռ․՝ +374-93-61-56-61
7
Սիսիանի հարևանությամբ
Պատմական վայրեր, որոնք պարտադիր պետք է տեսնել
Շաքիի ջրվեժ
Թեև քարքարոտ ճանապարհներով ես հասնում ջրվեժ, սակայն դրանք խոչընդոտ չեն․ տարեկան հազարավոր մարդիկ են այցելում և վայելում բնության հրաշալի կոթողը։ Տեղացիներից էլ կարող եք լսել ջրվեժի պատմության հետաքրքիր մանրամասներ։
Զորաց քարեր
Ջրվեժից անմիջապես հետո կարող եք այցելել Զորաց քարեր կոչվող մեգալիթյան կառույցը։ Այս հինավուրց աստղադիտարանը հայտնի է նաևՔարահունջ անվանմամբ, որը ամենահին նմանատիպ կառույցներից մեկն է: Եթե պատահաբար հայտնվեք այնտեղ մայրամուտի ժամանակ, ապա սեփական աչքերով կտեսնեք հրաշքը՝ ինչպես է արևը մայր մտնում՝ խաղալով և պարելով քարերի հետ։
Մուտքավճարի մանրամասներն՝ այստեղ
Որոտնավանք
Որոտնավանքը հիմնադրվել է 1000 թվականին՝ Սյունյաց թագուհի Շահանդուխտի ցանկությամբ: Այն գտնվում է Սյունիքի մարզի Որոտան գետի ձախ ափին՝ Սիսիան քաղաքից մոտ 4 կմ հեռավորության վրա։
Որոտան գետի ձայնը, շրջապատող չքնաղագույն բնանկարը, սարերը և բնությունը լրացնում են պատմական վանքի ուժն ու գեղեցկությունը:
Մելիք Թանգու կամուրջ
Որոտանի Թանգու կամուրջը կառուցվել է 1855 թ-ին Մելիք Թանգու կողմից Որոտնաբերդի փլատակներից ներքև՝ կիրճում։ Պատմական կամուրջը տեսնելու համար պետք է հաղթահարել փոքր-ինչ քարքարոտ ճանապարհ, բայց այն տեսարանը, որը բացվելու է ձեր առջև, մոռացության կմատնի ամեն դժվարություն։
Շամբիի ջրամբար
Գլխապտույտ առաջացնող գեղեցկություն ունեցող ջրամբարը գտնվում է Սիսիան քաղաքի մոտակայքում՝ Որոտան գետի մոտ։ Ինչպես տեղացիներն են պատմում՝ յուրաքանչյուրը պետք է լուսանկարվի ծաղկաձեվ ջրամբարի հետ, գլխապտույտ ունենա ջրին նայելով, հետո հանգիստ խղճով հեռանա գյուղից։
Տոլորսի ջրամբար
Սիսիանից 20 րոպե հեռավորության վրա է գտնվում Տոլորսի ջրամբարը, որի տակ էլ դեռ գոյություն ունի 19-րդ դարի Սուրբ Հռիփսիմե եկեղեցին։ Ջրամբարին հասնելուն պես սկսում ես փնտրել եկեղեցին ու չգտնելով՝ շփոթվում ես․գուցե՞ սխալ վայր եմ եկել։ Բայց պատճառն այն է, որ ամեն անգամ, երբ բարձրանում է ջրի մակարդակը, եկեղեցին հայտնվում է ջրի տակ, և ոչինչ չի հիշեցնում նրա գոյության մասին։ Իսկ եթե բախտ վիճակվի և հայտնվեք այնտեղ այն ժամանակ, երբ ջրի մակարդակը իջել է, ապա ոտքով կարող եք մոտենալ եկեղեցուն։ Այլապես միայն նավակով է հնարավոր գտնել ու տեղորոշել եկեղեցին։
Անգեղակոթ գյուղ
Անգեղակոթը Մեծ Հայքի հնագույն բնակավայրերից է։ Ուսումնասիրելով պատմությունը միանգամից ցանկություն է առաջանում՝ գնալ ու տեսնել գյուղը իր պատմական հուշարձաններով, եկեղեցիներով, խաչքարերով։ Անգեղակոթի ամենանշանակալից վայրը «Վարդան զորավար» կամ ինչպես տեղացիներն են կոչում «Սուվարդան» սրբավայրն է, որտեղ 451 թվականին թաղվել է զորավար իշխան Վարդան Մամիկոնյանի դին՝ Ավարայրի ճակատամարտից վերադարձող զորքի կողմից։ Ի դեպ, 1699 թվականի ապրիլի 9-ին հենց այս գյուղում է տեղի ունեցել Անգեղակոթի գաղտնի ժողովը՝ Իսրայել Օրու գլխավորությամբ:
Ճգնավորի սար
Ճգնավորի սարը գտնվում է Սիսիան համայնքի Բալաք գյուղում։ Բարձրությունը 2000 մետր է։ Ըստ լեգենդի՝ Փառանձեմ թագուհին՝ Պապ թագավորի մայրը և Արշակ արքայի կինը, ճգնել է այստեղ։ Թագուհին կառուցել է 7 սենյակ, որտեղ պահել է իր գանձերը։ Սենյակներն ունեին ճեղքեր, որոնց միջով հնարավոր էր մտնել և ուսումնասիրել սենյակները։ Սակայն ճեղքերը տարիների ընթացքում խցանվել են՝ փակելով սենյակների մուտքերը։ Մարդիկ կառուցել են փոքրիկ մատուռ՝ որպես սրբավայր։
Լուսանկարը՝ https://hy.wikipedia.org/
Լուսանկարը՝ https://hy.wikipedia.org/
~