ԿարգԱվիճակը`
սահմանամերձ

Ինչպես է Գորիսի խոշորացված համայնքը
սովորում ապրել սահմանամերձ շրջանի պայմաններում:
Գորիսի համայնքը Հայաստանում առաջիններից է կրել վերջին արցախյան պատերազմի հետևանքները՝ լինելով նաև հակառակորդի թիրախում: Ռազմական գործողությունների արդյունքում համայնքը ստիպված է հարմարվել նոր` սահմանամերձ բնակավայրի կարգավիճակին:
Գորիսի պետական թատրոնում մարդաշատ է, չնայած ներկայացնումներ վաղուց չկան: Պատերազմի օրերին այստեղ է կազմակերպվել օգնության համակարգումը և բաշխումը ժամանակավոր ապաստան գտած արցախցիների համար:

Նախաձեռնող խումբը նույնիսկ հասցրել է ստեղծել համակարգչային ծրագիր, որը թույլ է տալիս թափանցիկ դարձնել օգնության բաշխման ընթացքը: Բաժանում են սնունդ, հիգիենայի պարագաներ:

Կամավորները հիմնականում երիտասարդներն են: Նրանցից մեկը 14-ամյա Միլանա Լալայանն է: «Եղբայրս սահմանում է ու գիտեմ, որ նույնիսկ իմ փոքր աշխատանքը իրեն հասնում է: Բացի այդ, Գորիսում դեռ կան Արցախից եկած մարդիկ ու աշխատանքը շարունակվելու է: Ունենք նաև արցախցի կամավորներ», - ասում է Միլանան:


Գորիսի պետական թատրոնում մարդաշատ է, չնայած ներկայացնումներ վաղուց չկան: Պատերազմի օրերին այստեղ է կազմակերպվել օգնության համակարգումը և բաշխումը ժամանակավոր ապաստան գտած արցախցիների համար:

Նախաձեռնող խումբը նույնիսկ հասցրել է ստեղծել համակարգչային ծրագիր, որը թույլ է տալիս թափանցիկ դարձնել օգնության բաշխման ընթացքը: Բաժանում են սնունդ, հիգիենայի պարագաներ:

Կամավորները հիմնականում երիտասարդներն են: Նրանցից մեկը 14-ամյա Միլանա Լալայանն է: «Եղբայրս սահմանում է, ու գիտեմ, որ նույնիսկ իմ փոքր աշխատանքը իրեն հասնում է: Բացի այդ, Գորիսում դեռ կան Արցախից եկած մարդիկ, ու աշխատանքը շարունակվելու է: Ունենք նաև արցախցի կամավորներ», - ասում է Միլանան:
Գորիսի մոտակա Վերիշեն գյուղի մանկապարտեզը դարձել է ապաստան տրամադրած հիմնարկներից մեկը: Մանկապարտեզի տնօրեն Հերմինե Առուստամյանը նշանակվել է մանկապարտեզի տնօրեն պատերազմից 2,5 ամիս առաջ:

Հերմինեն երկար տարիներ զինվորական է եղել, ինչպես համայնքի բնակիչների մեծ մասը: Այս պատերազմի ամբողջ ընթացքում վստահ էր, որ մանկապարտեզում ապաստան գտած ընտանիքները շուտով տուն կվերադառնան: «Միշտ մտածում էինք, որ պատերազմը կավարտվի ի օգուտ մեզ, չէինք պատկերացնում, որ մարդիկ կկորցնեն ամեն ինչ», - խոստովանում է Հերմինե Առուստամյանը:

90 երեխայի համար նախատեսված մանկապարտեզը դադարել է ընդունել փոքրիկներին պատերազմի հենց առաջին օրերից և անցել է աշխատանքի արտակարգ ռեժիմով: Վերիշենի մանկապարտեզը համայնքապետարանի աջակցությամբ ընդունել է մոտ 50 ընտանիք Արցախի տարբեր բնակավայրերից` Ստեփանակերտից, Շուշիից, Մարտունուց, Ավետարանոց, Ջրաղացներ, Կարմիր շուկա, Իշխանաձոր և Այգեհովիտ գյուղերից:

«Մենք դեռ անցած պատերազմից սովոր էինք «գրադի» ձայներին: Այս պատերազմը մեր կողքով էր անցնում, այս թոհ ու բոհով մենք էլ էինք անցում, սահմանին շատ մոտիկ ենք: Ուղղաթիռները, կործանիչները մեր կողքով էին անցում: Արցախցիների հետ պատուհանից տեսնում էինք՝ ինչպես էին անօդաչուները անցնում մեր վերևով, պայթեցնում: Բայց երբեք չէինք մտածում փախչելու մասին: Բոլորս հասկանում ենք, որ Սյունիքը Հայաստանի ողնաշարն է, Հայաստանի դարպասը», - ասում է Հերմինե Առուստամյանը:


Լուսանկարում` Արեգնազ Գրիգորյանի ընտանիքը, Բերձոր շրջանի Իշխանաձոր գյուղից, ժամանակավոր ապաստան է գտել Վերիշենի մանկապարտեզում:

Երեկվանից համացանցում, և ոչ միայն, ակտիվ քննարկման թեմա է դարձել ՀՀ Սյունիքի մարզի Գորիս համայնքի սահմանամերձ գյուղերի՝...

Posted by Խնձորեսկի գյուղապետարան on Tuesday, February 16, 2021

Հույս ունեմ, որ Խնձորեսկ և Քարահունջ բնակավայրերի՝ սահմանամերձ համայնքներին տրվող սոցիալական աջակցության ծրագրից դուրս...

Posted by Irina Yolyan on Monday, February 15, 2021
Այսօր Գորիսի խոշորացված համայնքի 12 բնակավայրերից 5-ը (Ներքին Խնձորեսկ, Շուռնուխ, Որոտան, Հարթաշեն և Բարձրավան գյուղերը) պաշտոնապես ստացել են սահմանամերձ բնակավայրի կարգավիճակ: Այդ համայնքներում ապրում է մոտ 1 500 մարդ:

Սակայն համայնքային իշխանությունները կարծում են, որ առնվազն 2 գյուղ ևս պետք է ընդգրկվի սահմանամերձ բնակավայրերի ցանկում (Խնձորեսկը և Քարահունջը) և օգտվի սոցիալական աջակցության պետական ծրագրից:


Գորիս քաղաքի համայնապատկերը

Այսօր Գորիսի խոշորացված համայնքի 12 բնակավայրերից` 5-ը (Ներքին Խնձորեսկ, Շուռնուխ, Որոտան, Հարթաշեն և Բարձրավան գյուղերը) պաշտոնապես ստացել են սահմանամերձ բնակավայրի կարգավիճակ: Այդ համայնքներում ապրում է մոտ 1 500 մարդ:

Սակայն համայնքային իշխանությունները կարծում են, որ առնվազն 2 գյուղ ևս պետք է ընդգրկվի սահմանամերձ բնակավայրերի ցանկում (Խնձորեսկը և Քարահունջը) և օգտվի սոցիալական աջակցության պետական ծրագրից:

Հույս ունեմ, որ Խնձորեսկ և Քարահունջ բնակավայրերի՝ սահմանամերձ համայնքներին տրվող սոցիալական աջակցության ծրագրից դուրս...

Posted by Irina Yolyan on Monday, February 15, 2021

Երեկվանից համացանցում, և ոչ միայն, ակտիվ քննարկման թեմա է դարձել ՀՀ Սյունիքի մարզի Գորիս համայնքի սահմանամերձ գյուղերի՝...

Posted by Խնձորեսկի գյուղապետարան on Tuesday, February 16, 2021
Վերջին պատերազմը ազդել է բնակիչների թե անվտանգության զգացողության, թե տնտեսության վրա: Համայնամերձ արոտավայրերը դեռ մինչև անկախությունը օգտագործվում էին տեղացիների կողմից, սակայն այսօր գյուղացիներն ստիպված կրճատում են անասունների գլխաքանակը:

Խնձորեսկ գյուղը հայտնի է քարանձավային բնակավայրով և ճոճվող կամրջով: Գյուղացիները, բացի գյուղտնտեսությունից, նաև զբոսաշրջիկներից եկամուտ ունեին: Գյուղում նույնիսկ հյուրանոց կա: Գյուղացիների խոսքով, երբեմն հյուրերն այնքան շատ էին, որ դաշտերում էին գիշերում: Դեռ պարզ չի՝ արդյոք ճանապարհորդությունը դեպի Խնձորեսկ չի դառնա էքստրեմալ տուրիզմ:

45-ամյա Սասուն Ղալդունցի ընտանիքն ուներ 120 խոշոր անասունից բաղկացած մեծ տնտեսություն և արոտավայրեր Ներքին Խնձորեսկում, որոնք այժմ գտնվում են անմիջապես ադրբեջանական զորքերի նշանակետի տակ:

«20 անասուն արդեն ծախել ենք ու դեռ էլի պետք է ծախենք, քանի որ կերը քիչ ա լինելու, չենք կարողանալու պահենք: Մեր հողերը քիչ ա», - խոստովանում է Սասուն Ղալդունցը:


Վերջին պատերազմը ազդել է բնակիչների թե անվտանգության զգացողության, թե տնտեսության վրա: Համայնամերձ արոտավայրերը դեռ մինչև անկախությունը օգտագործվում էին տեղացիների կողմից, սակայն այսօր գյուղացիներն ստիպված կրճատում են անասունների գլխաքանակը:

Խնձորեսկ գյուղը հայտնի է քարանձավային բնակավայրով և ճոճվող կամրջով: Գյուղացիները, բացի գյուղտնտեսությունից, նաև զբոսաշրջիկներից եկամուտ ունեին: Գյուղում նույնիսկ հյուրանոց կա: Գյուղացիների խոսքով, երբեմն հյուրերն այնքան շատ էին, որ դաշտերում էին գիշերում: Դեռ պարզ չի՝ արդյոք ճանապարհորդությունը դեպի Խնձորեսկ չի դառնա էքստրեմալ տուրիզմ:

45-ամյա Սասուն Ղալդունցի ընտանիքն ուներ 120 խոշոր անասունից բաղկացած մեծ տնտեսություն և արոտավայրեր Ներքին Խնձորեսկում, որոնք այժմ գտնվում են անմիջապես ադրբեջանական զորքերի նշանակետի տակ:

«20 անասուն արդեն ծախել ենք ու դեռ էլի պետք է ծախենք, քանի որ կերը քիչ ա լինելու, չենք կարողանալու պահենք: Մեր հողերը քիչ ա», - խոստովանում է Սասուն Ղալդունցը:
Անասուններն արածում էին գրաված տարածքներում, ցորենը նույնպես այնտեղից էր բերվում: Ֆերմերի խոսքով, ցորենի/գարիի գինը 2020 թվականի սկզբից գրեթե կրկնակի աճել է՝ 800 դրամից դառնալով 1500 դրամ:

Օրական Ղալդունցիների ֆերման 400-500 լիտր կաթ էր հանձում 120 դրամով, ունեին 100-150 հավ: Այժմ այդ քանակը նույնպես քչացնելու են գարիի և ցորենի պակասության պատճառով: Անասունները ծախում են էժան՝ 1 500 դրամ/կգ, մինչդեռ շուկայական գինը կազմում է 2 400 դրամ:

Գյուղացիները նաև հարկադրված են հերթապահել համայնքի սահմաներում: «Չգիտենք՝ անասունը պահենք, թե գնանք պոստի: Արդեն 2 ամիս պոստի ենք՝ 5 օր տանը, 5 օր այնտեղ: Ո՞նց պահենք անասունը», - հարցնում է Սասուն Ղալդունցը:

Ապագայի հստակ պատկերացումներ դեռևս չկան: «Հետո չգիտեմ՝ ինչ կանենք: Երեխեքին կուղարկենք Ռուսաստան, մենք էլ այդպես կապրենք: Մենք չենք գնալու, կմեռնենք այստեղ: Ի՞նչ աշխատեն այստեղ երեխեքը, ի՞նչ անեն այստեղ», - մտահոգված ասում է Սասունը:

Լուսանկարում` Սասուն Ղալդունցի որդիները:
Խնձորեսկից 7,5 կմ հեռավորության գտնվող Ներքին Խնձորեսկ գյուղը հիմնադրվել է 1983 թվականին: Այստեղ է տեղափոխվել Խնձորեսկի բնակիչների մի մասը: Գյուղի 4.3 ք/կմ տարածքը ձգվում է կիրճի երկայնքով: Մինչև վերջին պատերազմը գյուղն ադրբեջանական սահմանից 130 կմ հեռու էր: Այժմ երեք կողմից շրջապատված է ադրբեջանական դիրքերով (Բերձորի և Քուբաթլու շրջաններ), որոնք այստեղից կարելի է տեսնել անզեն աչքով:

Հասմիկ Ղուլյանի՝ կիրճի եզրին գտնվող տան բակում հնարավոր է՝ շուտով կառուցվեն հայկական դիրքեր:
«Գիշերը դուրս չենք գալիս, ցերեկը` ոչինչ: Դեռ սպասում ենք՝ ինչ կորոշեն», - ասում է Հասմիկը:

Գյուղն ունի 500 հա վարելահող, որի մեծ մասը մոտ է սահմանին, ու այդ պատճառով տեղի բնակիչները կասկածում են, թե կկարողանան մշակել հողերը:

Հերմինե Դիլանչյանը Ներքին Խնձորեսկի դպրոցում անգլերեն է դասավանդում: Ասում է, որ գյուղի նկատմամբ անտարբերություն կար թե պատերազմից առաջ, թե այսօր: Գյուղում չի անցկացվել գազաֆիկացում, երկար տարիներ եղել է տրանսպորտի խնդիր, որն լուծվել է միայն վերջին տարիներին: Պատերազմի օրերին այստեղ է տեղափոխվել մի քանի ընտանիք Արցախից:

Լքվածության զգացողությունն առավել ուժգնացել է պատերազմի ավարտից հետո: Տևական ժամանակ է՝ ապրում են անորոշության և տագնապի մթնոլորտում: Պատերազմին մասնակցած գյուղացիները խոստովանում են, որ քնում են զենքը ձեռքին:

«Ամեն օր դու ապրում ես վախի, անվստահության մեջ, ինքդ քեզ համոզելով, որ ամեն ինչ լավ է լինելու: Ու այս միջավայրում ապրում են մեր երեխաները ու դպրոց են գնում: Բայց, չնայած դրան, գյուղից ոչ մեկ չի հեռանում, որպեսզի խուճապ չառաջացնեն», - ասում է Հերմինե Դիլանչյանը:

Գյուղացիների խոսքով, առաջին անգամ իրենց իրավիճակով հետաքրքրվել է Մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանը՝ Ներքին Խնձորեսկ այցի ժամանակ:

«Գորիսից Խնձորեսկ կյանքը բնական հունով գնում է, որը մեծ հույս է ներշնչում, իսկ հետո սկսվում է Ներքին Խնձորեսկ տանող մղձավանջային ճանապարհը: Այս ճանապարհն անցնելիս մտածում ես միայն հրաշքի մասին, հասնելուն պես հարց տալիս, բայց ինչի՞ եկա: Դե, Աստված մեծ ա, ոչինչ էլ չի լինի», - ասում է Հերմինե Դիլանչյանը:


Խնձորեսկից 7,5 կմ հեռավորության գտնվող Ներքին Խնձորեսկ գյուղը հիմնադրվել է 1983 թվականին: Այստեղ է տեղափոխվել Խնձորեսկի բնակիչների մի մասը: Գյուղի 4.3 ք/կմ տարածքը ձգվում է կիրճի երկայնքով: Մինչև վերջին պատերազմը գյուղը ադրբեջանական սահմանից 130 կմ հեռու էր: Այժմ երեք կողմից շրջապատված է ադրբեջանական դիրքերով (Բերձորի և Քուբաթլու շրջաններ), որոնք այստեղից կարելի է տեսնել անզեն աչքով:

Հասմիկ Ղուլյանի՝ կիրճի եզրին գտնվող տան բակում հնարավոր է՝ շուտով կառուցվեն հայկական դիրքեր: «Գիշերը դուրս չենք գալիս, ցերեկը` ոչինչ: Դեռ սպասում ենք՝ ինչ կորոշեն», - ասում է Հասմիկը: Գյուղն ունի 500 հա վարելահող, որի մեծ մասը մոտ է սահմանին, ու այդ պատճառով տեղի բնակիչները կասկածում են, թե կկարողանան մշակել հողերը:

Հերմինե Դիլանչյանը Ներքին Խնձորեսկի դպրոցում անգլերեն է դասավանդում: Ասում է, որ գյուղի նկատմամբ անտարբերություն կար թե պատերազմից առաջ, թե այսօր: Գյուղում չի անցկացվել գազաֆիկացում, երկար տարիներ եղել է տրանսպորտի խնդիր, որն լուծվել է միայն վերջին տարիներին: Պատերազմի օրերին այստեղ է տեղափոխվել մի քանի ընտանիք Արցախից:

Լքվածության զգացողությունն առավել ուժգնացել է պատերազմի ավարտից հետո: Տևական ժամանակ է՝ ապրում են անորոշության և տագնապի մթնոլորտում: Պատերազմին մասնակցած գյուղացիները խոստովանում են, որ քնում են զենքը ձեռքին:

«Ամեն օր դու ապրում ես վախի, անվստահության մեջ, ինքդ քեզ համոզելով, որ ամեն ինչ լավ է լինելու: Ու այս միջավայրում ապրում են մեր երեխաները ու դպրոց են գնում: Բայց չնայած դրան, գյուղից ոչ մեկ չի հեռանում, որպեսզի խուճապ չառաջացնեն», - ասում է Հերմինե Դիլանչյանը:

Գյուղացիների խոսքով, առաջին անգամ իրենց իրավիճակով հետաքրքրվել է Մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանը՝ Ներքին Խնձորեսկ այցի ժամանակ:

«Գորիսից Խնձորեսկ կյանքը բնական հունով գնում է, որը մեծ հույս է ներշնչում,իսկ հետո սկսվում է Ներքին Խնձորեսկ տանող մղձավանջային ճանապարհը: Այս ճանապարհն անցնելիս մտածում ես միայն հրաշքի մասին ,հասնելուն պես հարց տալիս,բայց ինչի՞ եկա, դե Աստված մեծա ոչինչ էլ չի լինի», - ասում է Հերմինե Դիլանչյանը:
~
The publication was prepared in the framework of "Strengthening Independent Media in Europe and Eurasia" project implemented by Media Initiatives Center, with the financial support of Internews

Հրապարակումը պատրաստվել է Մեդիա նախաձեռնությունների կենտրոնի «Լրատվամիջոցների հզորացում Եվրոպայում և Եվրասիայում» ծրագրի շրջանակում, որն իրականացվում է Ինտերնյուսի ֆինանսական աջակցությամբ: