Սախարովի հրապարակ․
քաղաքի կորած կենտրոնը

Այսօր քիչ թե շատ գիտակից մարդ աշխատում է շրջանցել այս հատվածը ցերեկային ժամերին։ Կայանված մեքենաներ, դանդաղ սողացող երթևեկություն, մեքենաների միջև առանց լուսացույց աճապարարող անցորդներ. պատճառները շատ են։

Սակայն այս տհաճ միջավայրը թաքցնում է առնվազն Երևանի համար շատ կարևոր երկու դարի պատմական հատույթ։ Շարքային հետիոտնի համար անշուք այս տարածքը վառ արտացոլում է Երևանի պատմությունը: Պարսկական տիրապետության ժամանակ այն կոչվել է Փանա Խանի հրապարակ, Նոր հրապարակ՝ ռուսական իշխանության շրջանում (1850-1860-ական թթ.)։

Որպես Երևանի հրապարակներից մեկը՝ այն դուրս չի մնացել ինչպես Մեհրաբովի, այնպես էլ Ալեքսանդր Թամանյանի գլխավոր հատակագծերից։ Իսկ խորհրդային ամբողջ շրջանում հայտնի է եղել Բաքվի կոմունայի անդամ Մեշադի Ազիզբեկովի անունով: 1991 թ. Հայաստանի անկախության սկզբին հրապարակը վերանվանվեց Անդրեյ Սախարովի պատվին՝ ի նշան նրա հասարակական, գիտական և մարդասիրական գործունեության:

Շինությունների տեսանկյունից այստեղ կրկին մի քանի պատմական շերտ կա։ Ցարական ժամանակաշրջանից այստեղ պահպանվել է միայն Նալբանդյան-Վարդանանց անկյան վրա գտնվող նախկին Ցարական պալատը և նահանգային գանձարանը (1901 թ., ճարտարապետներ՝ Վասիլի Միրզոյան, Ն. Կիտկին): Վերջին տարիներին այստեղ գործում էին տարբեր բանկեր։

Նախկին պալատից հետո իր մասշտաբներով աչքի է ընկնում նախկին հրշեջ կայանը։ 1930 թ. ճարտարապետ Նիկոլայ Բունիաթյան, շինարար Կոնստանտին Հովհաննիսյանի կողմից ստեղծված Կամավորական հրդեհային ընկերության շենքը, 1950-ականներին վերակառուցվել է և ամրացվել, ավելացվել է երրորդ հարկ։ Ի դեպ, այդ աշխատանքները ղեկավարել է ճարտարապետ Աննա Տեր-Ավետիքյանը։ Ցավոք, այսօր շենքը միայն մասամբ է պահպանել իր կառուցվածքը։

Իսկ երբ կանգնեք Պուշկին փողոցի կողմում՝ մեջքով դեպի հրշեջ կայանը, կտեսնեք արդեն Խորհրդային ժամանակներում առաջինն այստեղ նախագծված Հայկական ԽՍՀ Պետական ապահովագրության կառույցը (1929-1931 թթ., ճարտարապետներ՝ Կարո Հալաբյան, Միքայել Մազմանյան, Գևորգ Քոչար) Ժամանակի ընթացքում մասամբ իր դիմագիծը պահպանած կոնստրուկտիվիզմի նմուշը գտնվում է Նալբանյան ու Պուշկին փողոցների հատվածում։ Նույն ճարտարապետների թիմը հեղինակել է հրապարակի մյուս կողմում գտնվող Այգեգործության պետական կոմիտեի շենքը, այն կառուցվել է 1930-1933 թթ., իսկ 2000-ականներին վերակառուցումից հետո միայն մոտավոր ուրվագծերով է հիշեցնում նախկին շենքը։

Արդեն 1960-ականներին, հրապարակից սկիզբ առան և Նալբանդյանի երկայնքով վեր բարձրացան բնակելի նոր շենքերը: Հրշեջ կայանին կից կառուցվեց Գևորգ Մուշեղյանի նախագծած վարչական շենքը։

Այստեղ ամենաթարմ կառույցը հրապարակի կենտրոնում 2001 թվականին տեղադրված Անդրեյ Սախարովի կիսանդրին է, որի քանդակագործն է Տիգրան Արզումանյանը, ճարտարապետը Լևոն Ղալումյանը, իսկ դրվագողը Ներսես Չարխչյանը։ Քարե Սախարովը ամեն օր մտահոգ նայում է իրեն շրջապատող քաղաքաշինական պատկերին։

Այս առումով, Սախարովի հրապարակի բարեկարգման խնդիրը ոչ միայն քաղաքաշինական է, այն լուծելը կարևոր է քաղաքի պատմությունը և յուրահատուկ դիմագիծը պահպանելու առումով:

TL bureau ճարտարապետական արվեստանոցի անդամները ուսումնասիրել են այն և ներկայացրել տարածքն ավելի մարդակենտրոն դարձնելու հայեցակարգ։

Ստորև ներկայացնում ենք այն․

Լավ հանրային տարածքում բոլոր մակերեսները պետք է տարբերվեն տեսքով, նյութով, գույնով:

Համեմատելով առկա պատկերի հետ՝ կարելի է գնահատել փոփոխությունների հնարավորությունները։

Հանրային տարածքում յուրաքանչյուր մակերես պետք է ունենա իր ուրույն տեսքը, գույնը, նյութը։ Տարանջատելով մակերեսները տարբեր նյութերով՝ տարածքը դառնում է ընթեռնելի բոլոր մասնակիցների համար։

Իհարկե, Սախարովի հրապարակի համար հնարավոր են այլ լուծումներ ևս (օրինակ, կարելի է Պուշկինի փողոցի Աբովյան-Նալբանդյան հատվածը դարձնել հետիոտնային՝ լուծելով այդ հատվածում ապրողների մեքենաների ելումուտի հարցը): Մեր հիմնական նպատակն է ցույց տալ հրապարակի ակնհայտ և թաքնված հնարավորությունները։ Լավագույն լուծումը կլիներ սկսել հրապարակի վերամշակման ու վերաիմաստավորման ճարտարապետական մրցույթից։

Սախարովի հրապարակը պետք է վերադարձնել հանրությանը։ Նման փոփոխությունները նաև կնպաստեն, որպեսզի հրապարակի վրա տեղակայված շենքերը նույնպես փոխվեն, և վերջապես վերականգնվի հրշեջ կայանի շենքը, օգտագործվեն առաջին հարկերի հնարավորությունները, Երևանը ունենա ևս մի իրական հրապարակ։