Շրջադարձ կարմիրի տակ

Ավելի քան 10 տարի է, ինչ Հայաստանում, մասնավորապես Երևան քաղաքում մի շարք կարգավորվող խաչմերուկներում գործում է «կարմիրի տակ մշտական շրջադարձ» -ի սկզբունքը, որը թույլատրում է վարորդներին, հատելով հետիոտնային անցումը, անընդմեջ մուտք գործել խաչմերուկ՝ անկախ հետիոտնային լուսացույցի ազդանշանից։ Վերջերս նման խաչմերուկների թիվը կտրուկ աճել է։

Այս պրակտիկան կիրառվում է նաև այլ երկրներում, օրինակ՝ Գերմանիայում, Սլովենիայում, Լեհաստանում, Լատվիայում, Ուկրաինայում, Ուզբեկիստանում և այլն։
Ի տարբերություն այդ երկրների՝ Հայաստանում, այդպիսի կոնֆլիկտային խաչմերուկներում շրջադարձը թույլատրված է լուսացույցի մշտապես միացված լրացուցիչ սեկցիայով (սլաք), ինչն առաջացնում է մի շարք հարցեր և խնդիրներ։

Քննարկվող մանևրը սպառնալիք է հետիոտների (հատկապես տեսողական և լսողական խնդիրներ ունեցող հետիոտների) անվտանգության համար. վարորդը, մոտենալով կոնֆլիկտային խաչմերուկին, չի կարող այն անմիջապես տարբերակել փոփոխական ռեժիմով աշխատող լրացուցիչ սեկցիայով կահավորված լուսացույցով խաչմերուկից։ Նույնիսկ անջատված լրացուցիչ սեկցիան չի վկայում այն մասին, թե ինչպիսին է խաչմերուկը, քանի որ այն կարող է պարզապես անսարք լինել տվյալ պահին։

Փաստացի, թե՛ վարորդը, թե՛ հետիոտնը կոնֆլիկտային խաչմերուկը հատում են սովորության համաձայն, հիշողությամբ։ Այն ավելի վտանգավոր է դառնում օրվա մութ ժամերին, երբ հետիոտնային անցումի ոչ բավարար լուսավորության պայմաններում վարորդն ի վիճակի չի լինում նկատել անցումի վրա հանկարծակի հայտնված հետիոտնին։

Ավելին, որոշ հատվածներում տեղադրված են հսկա գովազդային վահանակներ, որոնք վարորդի տեսադաշտից թաքցնում են մայթի վրա սպասող հետիոտներին։ Իսկ վատ եղանակային պայմաններում (հորդառատ անձրև, ձյուն, մերկասառույց) ավելանում է արգելակման ճանապարհը, տրանսպորտային միջոցն անգամ կարող է դառնալ անկառավարելի։ Նշված պայմանների համաժամանակյա առկայությունը կարող է բերել ողբերգական ելքով պատահարի։ Ստորև ներկայացված տեսահոլովակներում ցուցադրված են նմանատիպ վտանգավոր իրավիճակներ։

Փաստորեն, ՃԵԿ-ի միայն 67-րդ կետով է նախատեսված վարորդի՝ մայթից երթևեկելի մասի վրա ոտք դրած հետիոտին (որը պատրաստվում է հատել այն թույլատրված ազդանշանի ներքո) ճանապարհը զիջելու պարտականություն։ Հարկ է նշել սակայն, որ նմանատիպ «ունիվերսալ» կանոնը պետք է գործի բացառապես վթարային իրավիճակներում, սակայն գործում է գրեթե ամեն անգամ, երբ վարորդները ստիպված են լինում կտրուկ արգելակել` հետիոտնի հետ բախումից խուսափելու համար։

Միջազգային երթևեկություն իրականացնող վարորդները բացարձակապես տեղյակ չեն խաչմերուկի կարգավորման տեղական առանձնահատկության մասին, ինչը մեծ վտանգ է ստեղծում օտարերկրացի վարորդների և հետիոտների համար, որոնց թիվն օր օրի աճում է Երևանում։ Բազմաթիվ են օտարերկրացիների զարմանք-բողոքները նման անողջամիտ պրակտիկայի կիրառման վերաբերյալ։

Հաշվի առնելով տվյալ իրավիճակի վտանգավորության բարձր աստիճանը՝ քաղաքային իշխանություններին առաջարկվում է առհասարակ հրաժարվել «կարմիրի տակ մշտական շրջադարձ» -ի սկզբունքից այն հատվածներում, որտեղ առկա են հետիոտնային հոսքեր, և անցում կատարել լուսացույցների բազմաֆազային կարգավորման` ինչու չէ նաև կիրառելով ժամանակակից խելացի (smart) լուծումներ։

Այնուամենայնիվ, որպես միջանկյալ լուծում` կարելի է կիրառել միջազգային փորձը և փոխարինել կոնֆլիկտային խաչմերուկների լրացուցիչ սեկցիան հատուկ տեսակի ցուցանակով, որը ճանաչված է ԵՄ և ԱՊՀ անդամ հանդիսացող այն երկրներում, որտեղ գործում է նմանատիպ սկզբունքը:

Նկարում բերված կանաչ սլաքով սև (կամ սպիտակ) ցուցանակը տեղադրվում է լուսացույցի աջ կամ ձախ կողմից հիմնական կարմիր ազդանշանի մակարդակի վրա և ցույց է տալիս արգելող ազդանշանների ներքո թույլատրվող շրջադարձի ուղղությունը։ Ցուցանակը կարելի է համալրել երկլեզու բացատրական վահանակով հետևյալ գրառմամբ․

Տնտեսական արդյունավետություն

Ներկայումս օգտագործվում են մշտապես միացված սեկցիաներ, իսկ որոշ դեպքերում տեղադրված են ամբողջական 3-սեկցիոն լուսացույցներ՝ ընդամենը մեկ սեկցիա աշխատացնելու նպատակով, ինչը տնտեսապես նպատակահարմար չէ։ Մշտական ռեժիմով ավելի արագ է սպառվում սարքավորման ծառայության ռեսուրսը, ինչը ևս հավելյալ ծախս է քաղաքային բյուջեում։ Ցուցանակը, ի տարբերություն սեկցիայի, չի ենթադրում էլեկտրականության և սպասարկման ծախսեր։

Լուսացույցի ստանդարտ լրացուցիչ սեկցիան հնարավոր է վերազինել կամ փոխարինել նոր տեսակի սեկցիայով, որը կլուսարձակի երեք գույն հետևյալ նշանակությամբ.

Սեկցիան կարող է աշխատել 2 ռեժիմում․

• «Անկոնֆլիկտ»՝ հետիոտնային լուսացույցի արգելող լույսի ողջ ընթացքում սեկցիան լուսարձակում է կանաչ ազդանշան, իսկ հետիոտնային լուսացույցի թույլատրող ազդանշանի ընթացքում սեկցիան լուսարձակում է կարմիր ազդանշան։
• «Մշտապես բաց» կամ «կոնֆլիկտային»՝ հետիոտնային լուսացույցի արգելող լույսի ողջ ընթացքում սեկցիան լուսարձակում է կանաչ ազդանշան, իսկ լուսացույցի թույլատրող ազդանշանի ընթացքում սեկցիան լուսարձակում է դեղին թարթող ազդանշան, ընդ որում այն միանում և անջատվում է թույլատրող ազդանշանից ժամանակային շեղումով մի քանի վայրկյան առաջ և հետո։ Այսպիսով, վարորդները հնարավորություն են ստանում նախապես տեղեկանալ անցումի վրա առկա հետիոտների մասին, իսկ հետիոտները՝ ապահով սկսել և ավարտել անցումը։

Օրվա այն ժամերին, երբ երթևեկությունը կաթվածահար է, սեկցիան փոխանջատվում է՝ «մշտապես բաց» ռեժիմ։

Մնացած ժամերին, օրինակ՝ գիշերը, սեկցիան փոխանջատվում է «անկոնֆլիկտ» ռեժիմի։ Սեկցիայի կարմիր գույնի առկայությունը նաև թույլ է տալիս միանգամից տարբերակել այն անսարք սեկցիայից և դարձնել ավելի տեսանելի։