Իջևան.
Կամուրջների քաղաք

Տավուշի մարզի վարչական կենտրոն Իջեւանը գտնվում է մայրաքաղաքից մեքենայով մոտ 2 ժամ հեռավորության վրա: Ժամանակին Ասորիքից ու Դվինից դեպի Պարտավ և Հյուսիսային Կովկաս գնացող առևտրական տարանցիկ ճանապարհն անցնում էր այս հատվածով, Աղստև գետի ափին տեղակայված բնակավայրը միջնադարում կրում էր Քարվանսարա անվանումը: Իսկ արդեն խորհրդային շրջանում քաղաքը հայտնի էր գորգագործական եւ գինեգործական ավանդույթներով։

Քաղաքը փռված է Աղստեւ գետի երկու ափերին։ Սրանով էլ պայմանավորված՝ քաղաքում կան 9-ից ավելի կամուրջներ, որոնք իրենց տարբերություններով և հմայքով յուրահատուկ են դարձնում Իջեւանը։

Սակայն գետը նաև քաղաքի խնդիրներից մեկն է: Մինչև 90-ական թվականները Իջևան քաղաքով անցնող Աղստև գետի ջրերն աղտոտում էին Դիլիջանի Իմպուլս գործարանը (ծանր մետաղներով) և Իջևանի գորգագործական կոմբինատը (ներկանյութերով):

Այժմ գետն աղտոտող արդյունաբերական ձեռնարկություններ չկան: Սակայն գետի ափին գտնվող բնակավայրերի բնակիչներն իրենց կենցաղային թափոնները հաճախ լցնում են գետը: Գետ են լցվում նաև շրջակա բնակավայրերի կոյուղաջրերը: Իջևան քաղաքի կենտրոնում առևտրի և սննդի բազմաթիվ օբյեկտներ գտնվում են Աղստևի ափին, դրանք կախված են գետի վրա: Այդ օբյեկտներից սննդի մնացորդներ, պոլիէթիլենային շշեր և պարկեր, ստվարաթղթից արկղեր են լցվում գետը: Անձրևաջրերից առաջացող վարարումները աղբը քշում են գետն ի վար:

Իջևանի քաղաքապետրանի ներկայացուցիչների հավատմամբ, տարին 2 անգամ քաղաքապետարանը ծանր տեխնիկայի օգնությամբ իրականացնում է Աղստև գետի հունի մաքրման աշխատանքներ: Աղստև գետը, հոսելով խոշոր քաղաքների և գյուղերի միջով, իր վրա է կրում մարդածին ազդեցության հետևանքները:

Այսպես, ՀՀ բնապահպանության նախարարության «Շրջակա միջավայրի վրա ներգործության մոնիթորինգի կենտրոնի» 2010 թ. օգոստոս ամսվա դիտանցի տվյալների համաձայն, Աղստև գետից վերցված փորձանմուշներում գերազանցվել են նիտրիտ (2,5-4,5 անգամ), ամոնիում (Դիլիջան քաղաքից ներքև ընկած հատվածներում 2,1 անգամ) իոնների, ալյումինի (3,9-8,4 անգամ), վանադիումի (3,0-7,0), քրոմի (սահմանի մոտ 2,0-3,0 անգամ), մանգանի (1,9-3,0) և պղնձի (2,0 անգամ) սահմանային թույլատրելի նորմերը: Աղստև գետի` Իջևան քաղաքից վերև ընկած հատվածում լուծված թթվածնի պարունակությունը կազմել է 5,24 մգ/դմ3: Որոշված մյուս ցուցանիշների պարունակությունները, այդ թվում` ԹԿՊ5 –ի մեծությունը, գտնվել են թույլատրելի նորմերի սահմաններում:

Քաղաքում չկա թափոնների վերամշակման համար նախատեսված հատուկ կենտրոն. չկան աղբի համար առանձնացված աղբամաններ, որը թույլ կտար թափոնների վերամշակման նպատակով իրականացնել առանձնացված աղբահանություն:

Իջևանում աղբահանությունն իրականացվում է քաղաքապետարանի ենթակայության «Իջևանի քաղաքային կոմունալ ծառայություն» հիմնարկի կողմից: Շաբաթական 4 անգամ կոմունալ ծառայության աղբատար մեքենաները շրջում են շենքերի բակերով, սեփական տների մոտ տեղակայված աղբամանների մոտով և հավաքում կենցաղային աղբը:

Այնուամենայնիվ, Իջևանի բնությունը ձգում է ճանփորդներին ինչպես Հայաստանից, այնպես էլ արտասահմանից: Անահիտ Ալավերդյանը նախկինում Իջևանի պետական համալսարանի ֆիզիկայի դասախոս էր: Սակայն այսօր նա հյուրընկալում է իր տանը տարբեր երկրներից եկած զբոսաշրջիկների:

Անահիտ Ալավերդյանի խոսքերով, տուրիզմի զանրգացման վրա ազդեցություն է ունեցել է Ենոքավանում գործող Yell Extream Park-ը: Սակայան իջևանցիներից շատերը դեռ պատրաստ չեն վերածել իրենց տները հյուրատների: Տուրիզմը, Անահիտ Ալավերդյանի համոզմամբ, այսօր քաղաքի ամենահեռանկարային ճուղերից մեկն է:

Քաղաքում զբոսնելու համար կան հարմար վայրեր, ինչպիսին , օրինակ դենդրոպարկը կամ բուսաբանական այգին։ Այստեղ 650-ից ավելի ծառ ու թփատեսակ է բերվել աշխարհի տարբեր տարածաշրջաններից եւ հարմարվել են տեղի կլիմային եւ հողին: Հատկապես ընտելացել են հիմալայան կենին, չինական եւ ճապոնական կրիպտոմերիաները, գրիֆֆիտի սոճին եւ այլն։

Սակայն քաղաքացիների ամենասիրելի վայրն է «Քանդակների պուրակը»: 1985-1991 թվականներին Իջևանում կայացած քանդակի միջազգային սիմպոզիումում աշխարհի 20 երկրներից ժամանած նշանավոր քանդակագործներ իրենց մասնակցությունն են բերել: Արդյունքում ստեղծվել է շուրջ 100 քանդակ`առավել շքեղ տեսք տալով քաղաքին:

2013 թվականին քաղաքապետարանի և ՓՄՁԶԱԿ-ի համատեղ աշխատանքի շնորհիվ վերականգնվեցին, այլ նաև ստեղծվեցին արվեստի նոր, ժամանակակից գործեր, որոնք տեղադրվել են Ազատամարտիկների հրապարակում:

«Իջևան ԻնֆոՏուն» ծրագրի կամավորները Իջևանի քանդակների այգում 2017 թ.-ից ի վեր իրականացնում են շրջայցեր հայերեն և անգլերեն լեզվով՝ աշխարհում հայտնի "Free walking tour"-երի տրամաբանությամբ:

Արհեստի տարբեր գործեր սակայն, կարելի է տեսնել և իջևանցիների տներում: Վաչիկ Սարիբեկյանի հետաքրքությունը բնության և արվեստի հանդեպ միավորվել է փայթե արձանների տեսքով: Նրա խոսքերով, այս տեսակ գործունեությունը ճիշտ կարգավորման դեպքում նաև կորող է լինել քաղաքի բնակիչների համար եկամտի աղբյուր: