(2) Մատչելիությունը միակ գործոնը չէ․ բնակարանային ֆոնդը Հայաստանում

Հայաստանում ներկայումս շահագործվող բնակարանային ֆոնդի մեծ մասը խորհրդային ժամանակների բազմաբնակարան շենքերն են ։ Դրա մոտ մեկ երրորդը կառուցվել է 1951-1970 թվականների միջև, ևս 46%-ը կառուցվել է հաջորդ երկու տասնամյակներում՝ 1970-1990 թվականներին, իսկ անկախանալուն հաջորդած երեք տասնամյակում ավելացել է ընդամենը 16%-ը։

Բնակարանային ֆոնդի մի մասը մեծ վնաս է կրել 1988-ի Սպիտակի երկրաշարժի ժամանակ։ Ինչպես և կանխատեսելի է, թվերը ցույց են տալիս, որ Հայաստանում շուկայական տնտեսությունը բնակարաններ արտադրում է շատ ավելի ցածր արդունավետությամբ (միջինում՝ յուրաքանչյուր հնգանյակում 497 բազմաբնակարան նոր շենք), քան խորհրդային պլանային տնտեսությունը (միջինում՝ 1938 նոր բազմաբնակարան շենք յուրաքանչյուր հնգամյակում)։

Բացի այդ, արտադրողականությունը զգալիորեն նվազել է 2008 թվականի համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամի հետևանքով` հաջորդող տասնամյակում ավելի քան 80%-ով նվազելով: Հաշվի առնելով այս տվյալները և շահագործվող շենքերին վերագրվող կյանքի միջին տևողությունը, այժմ ժամանակն է նախանշել բնակարանային ֆոնդի փոխարինման/վերանորոգման ռազմավարությունը:

2. Բազմաբնակարան շենքերը ըստ շահագործման հանձնման տարեթվերի, 2020 (աղբյուր` https://armstat.am/file/article/bnakfond_2021_1.pdf ):

Ներկայումս չկա հանրապետությունում բոլոր բազմաբնակարան շենքերի վիճակը գնահատող համապարփակ ուսումնասիրություն, և հետևաբար պետք է բավարարվենք մասնավոր կազմակերպություններից և հետազոտողներից ստացվող տվյալներով:

2019 թվականի դրությամբ , հանրապետությունում դեռևս առկա էին 3-րդ և 4-րդ վթարայնության աստիճանի 614 բնակելի շենք։ Վերջինս համարվում է անվերականգնելի վնասված և ենթակա է միայն քանդման։ Բացի այդ, մինչև 1988թ. Սպիտակի երկրաշարժը կառուցված շենքերը նախագծվում էին ավելի ցածր ուժգնությամբ երկրաշարժադիմացկունության համար շինարարական նորմերով:

3. Վթարային շենքերը ՀՀ-ում ըստ վթարայնության աստիճանի (աղբյուր` https://www.arlis.am/documentview.aspx?docID=150962) :

Ըստ նախնական վերլուծության , մայրաքաղաքի մոտ 4800 բազմաբնակարան շենքերից մեկ հինգերորդը սեյսմիկ ուժգին իրադարձության դեպքում կարող են փլուզվել, ևս 60%-ը կդիմակայի՝ ամրացման դեպքում, մինչդեռ միայն մնացած 20%-ը, ամենայն հավանականությամբ, կդիմակայեն երկրաշարժին առանց փլուզվելու:

4. Երևանում բազմաբնակարան շենքերի խոցելիությունը սեյսմիկ ուժգին իրադարձության դեպքում (աղբյուր` https://mediamax.am/am/news/yerevan/7294):

Բնակարանային ֆոնդի հաշվառման 2020 թվականի տվյալներով, այն կազմում է 98642 հազ․ քառ․ մ բնակելի տարածք, որի շուրջ 27%-ը Երևանում է։

5. Բնակելի ֆոնդի բաշխվածությունը․ Երևան և մարզեր (աղբյուր` https://armstat.am/file/article/bnakfond_2021_1.pdf) :

2000-2020 թվականների ընթացքում առաջարկի կողմում արտադրողականությունը դանդաղ էր: Նվազման ընդհանուր միտումը առկա էր նույնիսկ 2008 թվականի բնակարանային ճգնաժամին նախորդած ամենաբեղմնավոր տասնամյակում, ինչը բացատրվում է վթարային շենքերի քանդմամբ:

Թե՛ հին, թե՛ նորակառույց բազմաբնակարան բնակելի տների բնակեցվածության վերաբերյալ ճշգրիտ տվյալներ չկան, սակայն թվացյալ սակավությունը, մայրաքաղաքում անհամաչափ ավելի մեծ քանակությամբ կառուցվող նոր բնակելի միավորների հետ մեկտեղ նպաստում են գների շարունակական բարձրացմանը։

6. Բնակելի ֆոնդի փոփոխությունը 2001-2020 թթ․ ըստ ընդհանուր մակերեսի, և առանձնատների ու բազմաբնակարան բնակելի շենքերի քանակի (առանձնատների համար մինչ 2016 տվյալները համադրելի չեն) (աղբյուր` https://armstat.am/file/article/bnakfond_2021_1.pdf) :

Հավանական է, որ այս թվերը չեն արտացոլում մարզերում նոր բնակարանների պահանջարկը, այլ ավելի շուտ բխում են մայրաքաղաքում կառուցապատման ավելի մեծ շահութաբերությունից, ինչպես նաև հիփոթեքային սուբսիդավորման ծրագրերի անհասանելիությունից՝ Երևանից դուրս տնային տնտեսությունների համար, ովքեր ցանկանում են բարելավել իրենց բնակարանային պայմանները: Բնակելի անշարժ գույքի գործարքների ծավալի վիճակագրությունը (ինչպես բազմաբնակարան շենքերի, այնպես էլ առանձնատների համար) աճի միտում է ցուցաբերում ինչպես մայրաքաղաքում, այնպես էլ այլ մարզերում։

Այնուամենայնիվ, դիտարկվող տարիների մեծ մասում միայն մայրաքաղաքում գործարքների ծավալը գերազանցում է մնացած բոլոր մարզերի գումարային ծավալին։ 2020 թվականի իրադարձությունների շղթային հաջորդած անորոշությունը կատարելապես արտացոլված է բնակարանային շուկայում՝ ակտիվության անկումով, որը, սակայն, 2021 թվականի վերջին գրեթե վերականգնվել է 2019 թվականի նշագծին:

7. Բնակելի անշարժ գույքի առուվաճառքի գործարքների ծավալը Երևանում և մարզերում (աղբյուր` https://cadastre.am/analyze):

Շահագործման մատչելիության առումով երկրի տնային տնտեսությունների մոտ 30%-ը համարվում են էներգետիկ աղքատ (այսինքն, եկամտի ավելի քան 10%-ը ուղղվում է էներգիայի համար ծախսերին):

8. Էներգետիկ աղքատ համարվող տնային տնտեսությունների տոկոսը Հայաստանում (աղբյուր` https://unece.org/media/news/365801):

«Հետք»-ի՝ բնակարանների մի խմբի օրինակով կատարած ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ ջեռուցման ժամանակաշրջանում Երևանի ամենացածր եկամուտ ունեցող տնային տնտեսությունները իրենց եկամտի ավելի քան 70%-ը ծախսում են կոմունալ վճարումների վրա։ Ընդ որում եկամտային բոլոր խմբերի համար միջինացված արժեքը կազմել է ամսական եկամտի մոտ մեկ երրորդը:

Ի թիվս այլ գործոնների, նման ուռճացված թվերը պայմանավորված են նաև բնակարանային ֆոնդի ցածր էներգաարդյունավետությամբ: Բազմաբնակարան շենքերի մեծ մասում արտաքին պատերը չեն բավարարում 1․8-3․4 մ2˚C/Վտ , ջերմափոխանցման նորմատիվային դիմադրության պահանջին, որը կախված է կլիմայական գոտուց և ջեռուցման շրջանից։

Այսպիսով, շենքերի 23.1%-ում արտաքին պատերը հավաքովի պանելներից են, որոնք լավագույն դեպքում ապահովում են 1.58 մ2˚C/Վտ ջերմափոխանցման դիմադրություն, իսկ ևս 69.2%-ն ունի քարե պատեր, որոնցում 600 մմ «միդիս» շարվածքը ապահովում է 1․144 մ2˚C/Վտ-ին հավասար R արժեք:

9. Բազմաբնակարան բնակելի շենքերը ըստ արտաքին պատերի նյութի։ Հանրապետությունում ջերմափոխանցման նորմատիվային դիմադրության սահմանված պահանջը 1․8-3․4 մ2˚C/Վտ է (աղբյուր` https://armstat.am/file/article/bnakfond_2021_1.pdf ) :

ՄԱԶԾ-ի կողմից իրականացված մի քանի պիլոտային նախագծեր ցուցադրել են հավաքովի պանելային շենքերի նպատակային վերանորոգումով դրանցում էներգիայի սպառումը մինչև 50%-ով կրճատելու ներուժ։

(3) Մատչելի արժեքը․ հաշվարկը

կարդալ ----->>>